Zaman zaman, kapalı kapılar ardında yaşanan acıların sessiz çığlıkları, en yakınımızdaki insanların hayatlarını bile alt üst edebilir. Aile içi şiddet, ne yazık ki toplumumuzun kanayan bir yarası olmaya devam ediyor. Ancak bu karanlık gerçeği aydınlatmanın ilk adımı, onu tanımak ve yüzleşmekten geçiyor. Belki de şu an bu satırları okurken, kendinize veya çevrenizdeki birine dair şüpheler taşıyorsunuzdur. Belki de ‘Bu sadece bir tartışma mıydı?’ yoksa ‘Bu bir istismar mıydı?’ soruları zihninizde dönüp duruyor. Unutmayın, bu soruları sormak bile, farkındalığın ve değişimin başlangıcıdır. Bu makale, aile içi şiddetin karmaşık yüzünü anlamanıza, işaretlerini fark etmenize, kendinizi ve sevdiklerinizi korumanıza yardımcı olacak bir rehber niteliğindedir. Çünkü hiç kimse, sevgi adı altında bir kafese hapsedilmeyi hak etmez.

Aile İçi Şiddet Nedir ve Neden Gözden Kaçar?

Aile içi şiddet, bir aile veya yakın ilişki içerisinde bir kişinin diğerine fiziksel, psikolojik, cinsel, ekonomik veya dijital yollarla zarar vermesidir. Bu, sadece yumruk atmak veya itmekle sınırlı değildir; sözlerle aşağılamak, parayı kontrol etmek, sosyal çevreden izole etmek veya dijital platformlarda taciz etmek de şiddetin farklı yüzleridir. Şiddet genellikle sinsi bir şekilde başlar ve zamanla dozu artar. Mağdur, çoğu zaman durumu normalleştirmeye veya küçümsemeye başlar çünkü şiddet uygulayan kişi genellikle manipülatif ve ikna edicidir. Toplumsal baskılar, utanç duygusu, ekonomik bağımlılık ve çocukların durumu gibi faktörler de mağdurun yardım arayışını geciktirebilir veya engeller.

Farklı Şiddet Türleri: Sadece Fiziksel Değil

  • Fiziksel Şiddet: Tokat atmak, itmek, yumruk atmak, tekmelemek, boğmaya çalışmak, yakmak, silahla tehdit etmek gibi bedensel bütünlüğe yönelik her türlü eylem. Görünür izler bırakabileceği gibi, gizli kalan morluklar veya iç yaralanmalar şeklinde de olabilir.
  • Duygusal ve Psikolojik Şiddet: En yaygın ve çoğu zaman en zor fark edilen şiddet türüdür. Sürekli eleştiri, aşağılama, küçümseme, alay etme, tehdit etme, şantaj, bağırma, hakaret etme, yok sayma (silent treatment), gaslighting (mağdurun kendi akıl sağlığından şüphe etmesine neden olma), izolasyon (arkadaşlardan ve aileden uzaklaştırma), kıskançlık krizleri ve kontrolcü davranışlar bu kategoriye girer. Bu tür şiddet, mağdurun özgüvenini, benlik saygısını ve akıl sağlığını derinden yaralar.
  • Ekonomik Şiddet: Mağdurun parasını veya kaynaklarını kontrol etme, çalışmasına engel olma, maaşını elinden alma, borçlandırma, harcamalarını kısıtlama, mal varlığına el koyma, ekonomik bağımsızlığını engelleme gibi davranışlardır. Mağdurun çaresiz ve bağımlı kalmasını sağlamayı hedefler.
  • Cinsel Şiddet: Mağdurun rızası olmadan cinsel eylemlerde bulunma veya bulunmaya zorlama, cinsel taciz, tecavüz, cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz bırakma, cinsel içerikli aşağılamalar veya tehditler. Evlilik içinde dahi rıza dışı cinsel eylemler tecavüzdür ve suçtur.
  • Siber Şiddet/Dijital İstismar: Sosyal medya hesaplarını kontrol etme, mesajları okuma, konum takibi yapma, tehdit edici mesajlar gönderme, özel fotoğrafları veya bilgileri izinsiz paylaşma tehdidinde bulunma, internet kullanımını kısıtlama gibi dijital araçlar üzerinden uygulanan her türlü taciz ve kontrol.

Şiddetin İşaretleri: Kurban ve Fail Tarafında Gözlemlenenler

Şiddeti fark etmek için hem şiddet uygulayanın hem de mağdurun davranışlarındaki veya durumundaki değişimlere dikkat etmek gerekir. Bu işaretler, bir ilişkinin sağlıksız bir yöne doğru gittiğini gösteren kırmızı bayraklardır.

Şiddet Uygulayanın Ortak Özellikleri ve Uyarı İşaretleri

  • Kontrolcü Davranışlar: Mağdurun nereye gittiğini, kiminle konuştuğunu, ne giydiğini sürekli sorgulama, telefonunu veya sosyal medya hesaplarını kontrol etme.
  • Aşırı Kıskançlık ve Sahiplenme: Sağlıklı sınırları aşan, takıntılı kıskançlık krizleri, mağduru başkalarından uzaklaştırmaya çalışma.
  • Hızlı Duygu Değişimleri: Bir an çok sevecen ve ilgiliyken, bir sonraki an öfkeli, tehditkar veya pasif-agresif olma.
  • Mağduru İzole Etme: Mağdurun ailesi, arkadaşları veya iş arkadaşlarıyla görüşmesine engel olma, sosyal aktivitelerden uzaklaştırma.
  • Sürekli Eleştiri ve Aşağılama: Mağdurun görünüşü, zekası, yetenekleri veya kişiliği hakkında sürekli olumsuz yorumlar yapma, onu değersiz hissettirme.
  • Suçu Kurbana Atma (Gaslighting): Kendi hatalarını veya şiddet davranışlarını mağdurun üzerine yıkma, mağdurun hafızasını ve akıl sağlığını sorgulatma. “Sen abartıyorsun”, “Beni sen kışkırttın”, “Her şeyi yanlış hatırlıyorsun” gibi ifadeler kullanma.
  • Geçmişte Şiddet Öyküsü: Önceki ilişkilerinde veya çocukluğunda şiddet eğilimi göstermiş olma.
  • Hayvanlara veya Nesnelere Şiddet: Öfke anında hayvanlara veya eşyalara zarar verme.

Şiddet Mağdurunda Görülebilecek Belirtiler

  • Fiziksel Belirtiler: Açıklanamayan morluklar, kesikler, yanıklar, kırıklar veya bu yaralanmaların nedenini gizlemeye çalışma. Sürekli baş ağrısı, mide rahatsızlıkları gibi stres kaynaklı fiziksel şikayetler.
  • Sosyal İzolasyon: Arkadaşları ve ailesiyle iletişiminin azalması, sosyal etkinliklerden çekilme, dışarı çıkmak istememe.
  • Ani Ruh Hali Değişiklikleri, Depresyon, Anksiyete: Sürekli hüzünlü, kaygılı, korkmuş veya sinirli olma. Daha önce keyif aldığı şeylerden zevk almama.
  • Özgüven Eksikliği: Kendini değersiz, yetersiz veya çirkin hissetme. Her konuda kendini suçlama eğilimi.
  • Davranış Değişiklikleri: Aşırı itaatkar, ürkek veya çekingen olma. Sürekli partnerinin iznini alma ihtiyacı hissetme.
  • Finansal Sıkıntılar: Parasal konularda ani kısıtlamalar yaşama, paraya erişiminin engellenmesi.
  • Uyku ve Yeme Bozuklukları: Uyuyamama, aşırı uyuma, iştah kaybı veya aşırı yeme.

Güvenlik Planlaması: Hayat Kurtaran Adımlar

Şiddet içeren bir ilişkiden kurtulmak veya kendinizi korumak için bir güvenlik planı yapmak hayati önem taşır. Bu plan, hem acil durumlar hem de uzun vadeli çıkış stratejileri için adımlar içermelidir.

Acil Durumlar İçin Güvenlik Planı

  • Acil Çıkış Yolları ve Güvenli Yerler: Evinizden güvenli bir şekilde nasıl ayrılabileceğinizi önceden belirleyin. Gidebileceğiniz güvenilir bir arkadaşınızın, aile üyenizin veya bir sığınma evinin adresini/telefonunu aklınızda tutun.
  • Acil Durum Çantası: Şiddet uygulayan kişinin bilmediği bir yerde, kolayca erişebileceğiniz bir acil durum çantası hazırlayın. İçine kimlik, pasaport, evlilik cüzdanı, çocukların doğum belgeleri, banka kartları, bir miktar nakit para, ilaçlar, telefon ve şarj aleti gibi temel eşyaları koyun. Bu çantayı güvenilir bir arkadaşınızda veya komşunuzda bırakabilirsiniz.
  • Güvenilir Kişilerle İletişim: Durumunuzu bilen ve size destek olabilecek bir veya iki kişiyi belirleyin. Onlarla bir kod kelimesi veya işaret belirleyerek tehlikede olduğunuzu haber verebilirsiniz.
  • Çocuklar İçin Planlama: Çocuklarınız varsa, onlara güvenli bir şekilde nasıl hareket edeceklerini (örneğin, kimden yardım isteyeceklerini, nereye gideceklerini) yaşına uygun bir dille anlatın. Asla onları şiddet ortamında bırakmayın.
  • Acil Durum Numaraları: Polis (155), Jandarma (156), Alo 183 (Kadın ve Çocuk Danışma Hattı) gibi acil durum numaralarını ezberleyin veya telefonunuzda hızlı arama tuşlarına kaydedin.

Dijital Güvenlik: İz Bırakmamak

  • Telefon ve Bilgisayar Güvenliği: Şiddet uygulayan kişi telefonunuzu veya bilgisayarınızı izliyor olabilir. Güvenli bir telefon veya bilgisayar kullanmaya çalışın (örneğin, halk kütüphanesindeki bir bilgisayar veya güvenilir bir arkadaşınızın telefonu). Tüm hesaplarınızın şifrelerini değiştirin ve güçlü şifreler kullanın.
  • Konum Servisleri ve Sosyal Medya: Telefonunuzdaki konum servislerini kapatın. Sosyal medya hesaplarınızın gizlilik ayarlarını kontrol edin ve konum paylaşımını devre dışı bırakın. Şiddet uygulayan kişinin sizi takip edebileceği uygulamaları veya cihazları kontrol edin (örneğin, takip cihazları).
  • E-posta ve Cloud Hesapları: Yeni bir e-posta adresi açın ve bu adresi sadece güvendiğiniz kişilerle paylaşın. Önemli belgelerinizi güvenli bir bulut depolama alanına yedekleyin.

Hukuki ve Finansal Güvenlik Planlaması

  • Hukuki Haklar ve Koruma Kararları: 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun hakkında bilgi edinin. Bu kanun kapsamında uzaklaştırma kararı, iletişim yasağı gibi koruma tedbirleri talep edebilirsiniz. Bir avukattan hukuki destek almak önemlidir.
  • Finansal Bağımsızlık İçin Adımlar: Mümkünse gizlice bir miktar para biriktirin. Banka hesaplarınızı kontrol edin ve şiddet uygulayan kişiyle ortak olmayan bir hesap açmayı düşünün. Finansal belgelerin (maaş bordrosu, banka hesap özetleri vb.) kopyalarını güvenli bir yerde saklayın.

Yardım Alma ve Destek Mekanizmaları

Yalnız değilsiniz ve yardım alabileceğiniz pek çok kaynak var. Unutmayın ki yardım istemek bir zayıflık değil, büyük bir güç işaretidir.

Profesyonel Yardım Kanalları

  • Kadın Sığınma Evleri ve Danışma Merkezleri: Şiddet mağduru kadınlar ve çocukları için güvenli barınma, psikolojik destek, hukuki danışmanlık ve sosyal destek hizmetleri sunarlar. Belediyelerin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın veya sivil toplum kuruluşlarının bünyesinde faaliyet gösterirler.
  • Psikolojik Destek ve Terapi: Şiddetin travmatik etkileriyle başa çıkmak için bir psikolog veya terapistten destek almak çok önemlidir. Bu, iyileşme sürecinizin temel bir parçasıdır.
  • Hukuki Yardım ve Avukatlar: Şiddet uygulayan kişiye karşı yasal süreç başlatmak, koruma kararı almak veya boşanma davası açmak için bir avukattan hukuki destek alın. Baroların adli yardım servisleri veya kadın hakları alanında çalışan avukatlar size yardımcı olabilir.
  • Acil Durum Hatları:
    • ALO 183: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı bu hat, şiddet mağdurlarına danışmanlık ve yönlendirme hizmeti sunar.
    • 155 Polis İmdat / 156 Jandarma İmdat: Acil durumlarda güvenlik güçlerine ulaşmak için.
    • KADES Uygulaması: Kadın Destek Uygulaması (KADES), şiddet veya taciz durumunda kadınların tek tuşla polise ulaşmasını sağlar.

Sosyal Destek Ağları

  • Aile ve Arkadaşlar: Güvendiğiniz aile üyeleri veya arkadaşlarla konuşmak, yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlar ve size moral desteği sunabilirler.
  • Destek Grupları: Benzer deneyimler yaşamış kişilerle bir araya gelmek, deneyimlerinizi paylaşmak ve birbirinize destek olmak iyileşme sürecinde çok faydalıdır.
  • Sivil Toplum Kuruluşları: Kadın hakları ve şiddetle mücadele alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları (örneğin Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı) size hem bilgi hem de doğrudan destek sağlayabilir.

Unutmayın, şiddetin hiçbir türü kabul edilemez ve hiçbir mazereti yoktur. Bu zorlu yolda yalnız değilsiniz ve yardım istemek, atabileceğiniz en güçlü adımdır. İçinizdeki gücü keşfedin, kendinize ve çocuklarınıza daha iyi bir yaşam hakkı tanıyın. Umut her zaman vardır ve daha güvenli, huzurlu bir hayat sizi bekliyor. Kapalı kapılar ardındaki sessizliği kırmanın ve özgürlüğe doğru ilk adımı atmanın zamanı şimdi.